Başkanlık Sistemlerinde Denge ve Denetleme

Baskanlik Sistemlerinde Denge ve Denetleme baslikli bu raporda iktidarin sinirlandirilmasi arayislarindaki merkez kavramlardan biri olan “denge ve denetleme” mekanizmalarinin hu¨ku¨met sisteminin karakterinin sekillenmesindeki belirleyici rolu¨ tartisilmaktadir. Bugu¨n hu¨ku¨met sistemlerinde ana unsurlardan olan denge ve denetleme mekanizmalari ile amaçlanan yasama, yu¨ru¨tme ve yargi fonksiyonlarinin tek bir elde toplanmasini veya birbirlerinin etki alanina girmesini engellemektir. Yasama, yu¨ru¨tme ve yargi fonksiyonlarinin birbirinden farkli organlar tarafindan kullanilmasi pratikte de bunlarin birbirinin alanina girme tehlikesinin ortadan kaldirilmasini zorunlu kilmaktadir. Bu sistemin en özgu¨n örneklerinin ise baskanlik modelinde yer aldigi söylenebilir. Baskanlik sisteminde kuvvetlerin kati ayriligi söz konusu oldugundan yasama, yu¨ru¨tme ve yargi organlarinin birbirini dengelemesinin daha elzem bir ihtiyaç olarak ortaya çikmasi söz konusudur. Kuvvetlerin sert ayriligina dayali olarak bunlar arasindaki etkilesimin azliginin ortaya çikardigi dezavantajin, iyi tasarlanmis bir denge ve denetleme sistemi ile bir avantaja dönu¨stu¨ru¨lmesi özellikle sistemin demokratikligini gu¨çlendiren bir yön olarak kabul edilmelidir. Bu çalismada, denge ve denetleme araçlarinin baskanlik sistemlerinde nasil sekillendigi ülke örnekleri baglaminda degerlendirilmektedir. Baskanlik sisteminin önemli uygulamalarina ev sahipligi yapan ABD, Brezilya, Arjantin, Meksika, Sili ve Gu¨ney Kore örnekleminde yasama, yu¨ru¨tme ve yargi arasindaki iliskiler “parti sistemi”, “seçimler”, “baskanlik kararnameleri”, “baskanin veto yetkisi”, “baskanin fesih yetkisi”, “bu¨tçe” ve “atamalar” degiskenleri esas alinarak incelenmektedir.