Elektrik Makineleri 1

Yıldız Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Fakültesi Elektrik Mühendisliği Bölümünde okutmakta olduğumuz Elektrik Makineleri I ve II derslerinde öğrencilerden gelen talepler doğrultusunda, onların ve bu konuda çalışmakta olan diğerlerinin gereksinimlerini belli bir oranda karşılayabilmek için, bugüne kadar olan birikimlerimizi kitap serisi haline getirmeye karar verdik. Serinin Elektrik Makineleri I isimli bu ilk kitabını hazırlarken özellikle ders notlarımıza yönelik olmasına ve okuyanı konudan uzaklaştırabilecek derecede detaylı teorik bilgi olmamasına dikkat ederek, öncelikle makinelerin temel çalışma prensibinin anlaşılması için gerekli olan enerji dönüşümünü, daha sonra doğru akım makinelerini ve ardından da transformatörleri anlattık. Elinizdeki bu kitap dokuz bölümden oluşmaktadır. Enerji dönüşümü adlı ilk bölümde; genel tanımlar verilip, lineer ve lineer olmayan sistemlerde enerjinin depo edilmesi açıklanarak, bir ve iki uyarmalı elektromanyetik sistemlerde depo edilen enerji ve enerji dengesi denklemi verilmiştir. Bunu takiben, makine modellerine göre öz ve karşıt endüktanslar elde edilmiş, bir ve iki uyarmalı lineer dönen sistemlerde ani ve ortalama moment ifadeleri örneklerle açıklanmıştır. İkinci bölümde; doğru akım makineleri sınıflandırılmış, ana kısımlarının yapıları ve işlevleri açıklanmış, komütasyon ve endüi reaksiyonu anlatılmıştır. Doğru akım makinelerinde endüi akımı ve uyarma akışının yönleri ile dönüş yönünün nasıl bulunduğu belirtilmiş, endüi sargı şekilleri örneklerle verildikten sonra endüklenen gerilim ifadesi ve kararlı durum için gerilim denklemleri çıkartılarak döndürme momenti ifadesi elde edilmiştir. Üçüncü bölümde; doğru akim generatörlerinin elektrik devre modelleri ve karakteristikleri incelenerek generatörlerin paralel çalışması açıklanmıştır. Dördüncü bölümde; doğru akım motorlarının elektrik devre modelleri ve karakteristikleri verilerek doğra akım motorlarına yol verme, nedenleriyle anlatılmıştır. Beşinci bölümde; doğru akım makinelerinde meydana gelen kayıplar ayrı ayrı açıklanarak verim ifadesi çıkartılmıştır. Altıncı bölümde; transformatörlerle ilgili temel bilgiler verilmiş, bir ve üç fazlı transformatörlerin yapıları açıklanmış ve transformatör sargıları anlatılmıştır. Yedinci bölümde; bir fazlı transformatörler önce kayıpsız ve daha sonra da kayıpları dikkate alınarak irdelenmiş, sekonder büyüklükler primere indirgenerek boşta ve kısa devre çalışma halleri açıklanmıştır. Transformatördeki gerilim değişimi, Kapp ve Hannemann diyagramları çizilerek elde edilmiştir. Transformatörlerde meydana gelen kayıplar açıklandıktan sonra transformatörlerin dört uçlu gösterimi verilmiş ve paralel çalışmaları açıklanmıştır. Sekizinci bölümde; üç fazlı transformatörler, bağlantı şekilleri ve bağlama grupları anlatılmıştır. Son bölüm olan dokuzuncu bölümde ise bir fazlı gerilim yükseltici ve gerilim düşürücü ototransformatörler tanıtılarak oto transformatörün fazör diyagramı elde edilmiştir. Amacımız serinin ikinci kitabında senkron ve asenkron makineleri incelemektir. Serinin üçüncü kitabı ise bu konularla ilgili çözülmüş problemlerden oluşacaktır. Elektrik mühendislerine ve özellikle elektrik mühendisliği öğrencilerimize oldukça yararlı olacağına inandığımız bu kitabı, okuyucularımızdan gelen eleştiri ve önerilerle geliştirilebileceğini umuyoruz. Bu kitabın gerçekleştirilmesini teşvik eden ve basım aşamasında görevini özenle yerine getiren Birsen Yayınevine teşekkürlerimizi sunarız. 2.BASKININ ÖNSÖZÜ Öğrencilik yıllarımızda dersi veren öğretim üyelerimizin niçin kitap yazmadığı konusunda hep şikayet eder dururduk. Ancak bizler onların yerini alınca, günümüzde teknolojik olanakların çok daha iyi olmasına rağmen, bu sürecin o kadar kolay olmadığını anladık. Bir de bu işin maddi gelirinin de çok düşük olduğu düşünülürse hakikaten kitap yazmak çok özverili bir iş. Bildiğiniz gibi uzun bir çalışma dönemi sonucu 2005 yılında Elektrik Makineleri I kitabım yayımladık, bunun sonucunda da öğrencilerimizden ve okuyuculardan çok olumlu geri dönüşler aldık. Ancak bu kitapta; ilk kitap acemiliğimizden kaynaklanan birtakım yazım hatalarının ve eksikliklerin olduğunu gördük. Bu bağlamda sizlere söz verdiğimiz Elektrik Makineleri II ve Elektrik Makineleri I ve II konularını içeren problem kitaplarından önce Elektrik Makineleri I kitabının genişletilmiş 2. Baskısını yayınlamaya karar verdik. Bu kitapta doğru akım makinelerinin; uyarma alan şekilleri, endüi reaksiyonu, moment ve karakteristikleri daha detaylı incelenmiştir. Diğer kitaplar da en kısa zamanda okuyucularımıza ve öğrencilerimize sunulacaktır. Onlardan ricamız bu kitaplara sahip çıkmaları ve onları legal yollardan temin etmeleridir. Bu durum bizi daha da cesaretlendirecek ve gelecek nesillere daha iyi eserler bırakmamızı sağlayacaktır.