Eyyûbî Devleti Teşkilâtı

Biz bu çalışmamızda, saiyasi bakımdan Büyük Selçukluların bir kolu ve devamı durumundaki Zengi Atabeyliği'ni coğrafi bakımdan ise Şii Fatimi Devleti'nin devamı olarak kabul edilen Eyyubi Devleti'nin kuruluşu ve siyasi tarihi"ni özetledik. Daha sonra bu devletin "merkez teşkilatı" şeklinde değerlendirdiğimiz "idari teşkilat" ile "taşra teşkilatı"nı ve nihayet idari teşkilatın en önemli unsuru olan "Divanlar"ı inceledik.

---
KISALTMALAR CEDVELİ
ÖNSÖZ
GİRİŞ

KAYNAKLAR VE ARAŞTIRMALAR HAKKINDA

A. KAYNAKLAR
1. ARŞİV VESİKALARI.2
2. VAKIFNAMELER.5
3. MESKUKÂT6
4. KİTABELER7
5. KİTAPLAR7
A. Teşkilâta Dair Eserler.7
a. el-Mâverdî, Ali bin Muhammed bin Habîb Ebi'l-Hasen (974-1058)7
b. İbn Mamatî, Ebû'l-Mekârim Es'ad bin el-Mühezzeb el-Hatir (Ö. 28 Kasım 1209)8
c. el-Ömerî, Şihâbüddin Ebû'l-Abbas Alımed bin Yalıya bin Fazlullah el-Kâtib ed-Dımaşkî (1300-1348)9
d. el-Kalkaşandî, Ahmed bin Ali (Ö.1412)10
e. el-Makrîzî, Takıyûddin Ahmed bin Ali ( Ö.1442) 10
6. VEKÂYİNÂMELER1
A. Umûmî Tarihler1
a. İbn Aybek ed-Devâdarî, Ebû Bekr Abdullah.11
b. Sıbt İbnü'l Cevzi, Şemsüddin Ebû'l-Muzaffer Yusuf bin Kızoğlu et-Türkî (1186-1256).13
c. Ebû'l- Fidâ, el-Melik el-Müeyyed İmâdüddin İsmail bin Ali bin Mahmud İbn Ömer bin Şalıinşah bin Eyyûb (1273-1331).14
d. en-Nuveyrî, Şihâbüddin Ahmed bin Abdülvehhab (Ö.1332). 15
e. el-Aynî, Bedrüddin Mahmud bin Ahmed (1360- 1451) 16
f. İbnü'l-Esir el-Cezerî, Ebûi-Hasan İzzeddin Ali bin Ebi'l-Kerem Muhammed bin Muhammed bin Abdülkerim bin Abdülvâhid eş-Şeybanî (1160-1231). 17
g. Abû'l-Farac, Gregory Bar Hebraeus (1225-1286). 19
B. Husûsî Tarihler.19
a. Ebû Şâme, Şihâbüddin Abdurrafııııan bin İsmail bin İbrahim bin Osman el-Makdîsî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî (1203-1268). 19
b. İbn Vâsıl, Cemâlüddin Muhammed bin Salim (1207-1298) 20
c. İbn Şeddâd, Yusuf bin Bahâüddin Halebî (1145-1239). 21
d. el-Kâlibü'l-İsfahânî, İmâdüddin Ebû Abdullah Muhammed bin Muhammed bin Hâmid(1125-1200). 22
e. İbn Şâhinşâh, el-Melik el-Mansûr Muhammed bin Takıyüddîn Ömer.24
f. ibn Dibi, el-Hüseyn bin Muhammed bin Ali el-Caferî er-Rugedî24
7. TABAKAT VE TERÂCİM KİTAPLARI.25
a. İbn Aybek es-Safedî, Salâhüddin Halil (1297-1363).25
b. İbn Hallikân, Ebi'l Abbâs Şemsüddin Ahmed bin Muhammed bin EbiBekr (1211-1282)26
c. İbn Ebî Useybia, Muvaffaküddin Ebi'l Abbâs Ahmed bin el-Kâsım es-Sa'udî el-Hazrecî (1203-1270)26
8. MEMÂLİK VE MESÂLİKE DÂİR ESERLER.27
a. el-Mes'udî, Ebû'l-Hasen Ali bin el-Hüseyin bin Ali (Ö. 957). 27
b. Yakut el-Hamavî, Ebû Abdullah Yakut bin Abdullah er-Rûmî (1168-1229). 28
c. en-Nâbulsî, Fahrüddin Osman bin İbrahim.29
9. SEYAHATNAMELER30
a. İbn Cübeyr, Ebû'l-Hasen Muhammed bin Ahmed.30
10. EDEBÎ ESERLER.30
a. 'İzzüddin bin Şeddâd el-Halebî, (1217-1285) 30
b. en-Nuaymî, Abdülkadir bin Muhammed ed-Dımaşkî (Ö. 1521).31
c. Joinville'nin Hatıratı31

B. ARAŞTIRMALAR
1. Teşkilâla Dair Çalışmalar.32
2. Siyasî Tarihe Dâir Çalışmalar.34

BİRİNCİ BÖLÜM
EYYÛBÎ TARİHİNE KISA BİR BAKIŞ
A. EYYÛBÎLER'İN MENŞEİ39
B. DEVLETİN MÜESSİSİ SALÂHÜDDİN VE FAALİYETLERİ46
a. Salâhüddin'in Fâtimî Veziri Olması.51
b. Salâhüddin ve Mutemin el- Hilâfe52
c. Fâtimî Hilâfetinin Sona Ermesi53
d. Eyyûbî Devleti'nin Kuruluşu56
e. Mısır ve Suriye'nin Bir İdare Altında Birleştirilmesi62
f. Salâhüddin'in Mısır'daki Faaliyetleri69
g. Salâhüddin'in Dış Politikası75
1. Salâhüddin Eyyûbî ve Selçuklu Sultanı II. İzziiddin Kılıç Arslan.75
2. Salâhüddin ve Haçlılar.80
ga. el-Cezîre Bölgesinin Ele Geçirilmesi.84
gb. Musul'un Zaptı.97
gc. Hiltîn Zaferi105
gd. Kudüs'ün Fethi.110
ge. Salâhüddin ve III, Haçlı Seferi122

C. SALÂHÜDDİN'İN HALEFLERİ.142
a. el-Âdü'in Saltanatı Ele Geçirmesi ve Eyyûbî Devleti'nin Birliği'nin Sağlanması.148
b. Sultan el-Melik el-Âdil ve Haçlılar.153
c. V. Haçlı Seferi ve el-Âdü'in Ölümü.158
| Eyyûbî Devleti Teşkilâtı
d. el-Melik el-Kâmil Dönemi.161
e. el-Melik el-Âdil'in Oğulları Arasındaki Anlaşmazlık166
f. es-Sâlilı Necmüddin Eyyûb Devri.174
g. VII. Haçlı Seferi ve Eyyûbîler177
lı. Eyyûbî Devleti'nin Yıkılışı179

İKİNCİ BÖLÜM
EYYÛBÎ DEVLETİ TEŞKİLÂTI
A. İDARÎ TEŞKİLÂT185
A. HÜKÜMDAR VE SARAY TEŞKİLÂTI185
1. HÜKÜMDAR / SULTAN185
a. Hâkimiyet Telâkkisi189
b. Hükümdarın Yetki ve Sorumlulukları192
c. Hükümdarlık Alâmetleri199
1. Hutbe.200
2. Sikke201
3. Taht ve Tâc.202
4. Tuğra (Tevkî')204
5. Çetr208
6. Tırâz (Hil'af)208
7. Bayrak ve Sancak209
8. Çalış (Tuğ)210
9. Nevbet (Mehter)212
10. Otağ (Vilak)213
11. Diğer Hâkimiyet Alâmetleri214
2- NÂİBÜ'S-SALTANA (SALTANAT NAİBİ).219
3- SARAY GÖREVLİLERİ223
a. Emir-i Meclis.224
b. Üslazdâr (Üstâdü'd- Dâr).225
c. Hâcibler (Hüccâb)227
d. Hazinedar230
e. Silâhdâr (Emir-i Silâh)231
f. Devâdâr (Divit-dâr)233
g. Emir-i Âhûr (Emir-i Istabl).235
h. el-Mükebbis 237
ı. Taştdâr 238
i. Çavuş 239
j. Emir-i Cândâr 240
k. Emir-i Alem (Alemdar) 242
1. Mehterbaşı 242
m. Câmedâr- 243
n. Emir-i Çeşnigir (Hânsâlâr).243
B. MERKEZ TEŞKİLÂTI245
1. VEZİR.245
2. DİVÂNLAR255
A. DİVÂNÜL İNŞÂ (İNŞÂ DİVÂNI).255
İçindekiler
1. DİVÂNÜ'l .-İNŞÂ GÖREVLİLERİ255
Kâtibü's-Sur255
KütLâb-ı Dest.258
Kütlâb-ı Dere.258
B. DİVÂNÜ'L-MÂL (MÂLÎYE DİVÂNI)264
1. DİVÂNÜ'L MÂL VE BU DİVÂNDAKİ GÖREVLİLER.267
el-Mu'în.273
en-Nâsilı273
el-Müşrif /el-Meşârif.273
el-Âmil273
el-Kâtib.274
el-Cihbiz.274
eş-Şâhid274
en-Nâib275
el-Emîn275
el-Mâsilı.275
ed-Delü275
el-Hâiz.275
el-Hâzin.275
el-Hâşİr 276
2. DİVÂNÜ'L-HASS.277
3. DEVLETİN GELİR KAYNAKLARI (Vergiler; Şâir Gelirler).281
A. VERGİLER288
a. Haraç288
b. Zekât ve Öşr291
c. Nısfü'l-Öşr.298
d. Hums.298
e. Cizye (Cevâli)300
f. Ollak (Meral. Vergisi303
g. Mukarrerü'l-Cüsûr304
lı. Mukarrerü'l-Câmus, Mukarrerü'l-Bakar el-His ve Mukarrerü'l-Ağnâm 305
ı. Riisûmü'l-Vulât305
i. Muvazzafü'l-Elbân306
j. Hazâinü's-Silâlı306
k. Donanma ve Tersane Vergisi.307
ŞÂİR GELİRLER
a. el-Mevârisü'l-Haşriyys.307
b. Müsadereler ve Fidyeler.308
c. Ribâ' ve Alıkâr.313
d. el-Müteveflir314
e. el-Fevâzıl315
f. el-Gaybânâl,315
g. et-Teiâvüt315
h. 'Acezü'l- Udda' veya 'Acezü'l- Mâl315
ı. el-Gurûs315
B. MADENLER.316
a. Zümrüt.316
Eyyûbî Devleti Teşkilâtı
b. Şap317
c. Natrûn (Soda).317
C. BALIKÇILIK318
D. VAKIFLAR.319
E. DÂRÜ'L-'İYÂR (DÂRÜ'L-AYAR).320
F. DÂRÖ'T-TIRÂZ.320
G. DÂRÜ'D.DARB.321
C. DİVÂNÜ'L-CEYŞ (ORDU DİVÂNI).323