Henry James ve Roman Sanatı

Roman sanatının dünya çapındaki ustası Henry James (1843-1916), uzun yazarlık yaşamı boyunca yirmiye yakın roman, yüzü aşkın öykü, oyun, eleştiri yazıları yazdı, gezi kitapları yayımladı. Verdiği ürünlerle, İngiltere ve Amerikada, roman türüne büyük saygı kazandırdı. Bunların yanı sıra, Henry James ortaya koyduğu edebi yenilikler ve geliştirdiği kuramsal temellerle dünya edebiyatının öncülerinden biri olmaya hak kazanmış bir yazardır. Ünal Aytür, Henry James ve Roman Sanatında, Henry Jamesin bize bıraktığı bu büyük mirası eserleri aracılığıyla inceliyor, onun sanat anlayışını, biçim ve yöntem kaygısını ve anlatım tekniğini tam bir yetkinlikle ele alıp çözümlüyor. Tadımlık Henry James gerek İngilterede, gerekse Amerikada roman sanatının hem uygulama hem de eleştiri yönünden üstün bir düzeye ulaşmasında büyük payı olan bir yazardır. Onun roman anlayışında Fransız ve Rus yazarlarının, özellikle Balzac, Flaubert ve Turgenyevin etkisi çoktur. Bu yazarların konularını işlemekte gösterdikleri özen, sanata verdikleri önem, Jamesin Amerikada ya da İngilterede görmediği ama eksikliğini derinden duyduğu bir tutumdu. Bu yüzden, yukarıda kısaca belirtildiği gibi, Fransızların romanı önemli bir sanat dalı sayan görüşlerini daha ilk baştan benimsedi, kullandıkları yöntemleri büyük bir dikkatle inceledi. Her romancının kendi amaçlarına ve kendi yaşam görüşüne en uygun düşen roman biçimini bulması gerektiğine inanan James, tüm yazarlık yılları boyunca, ele aldığı her konunun özelliklerini inceden inceye düşünmüş, bu özelliklere en uygun düşecek yöntemlerin neler olması gerektiğini titizlikle araştırmıştır. Geride bıraktığı not defterleri ile romanlarının New York baskısına yazdığı önsözler bu durumun açık kanıtlarıdır. Not defterlerinde de, önsözlerinde de James öykü ve romanlarının konularıyla değil, hep bunları hangi yöntemle nasıl anlatacağı sorunuyla ilgilidir. Bu bakımdan, özellikle önsözleri, yazarın kendi yeteneklerine, kişiliğine, yaşam görüşüne uygun bir roman biçimini ayrıntılarıyla ortaya koyan belgelerdir. Roman kuramı alanında çok önemli bir yerleri vardır.