Mevlana Düşüncesinde Tanrı

Bu çalışmada, sûfî şair ve düşünür Mevlânâ?nın Tanrı anlayışı incelenmiştir. Çalışma alanı olarak Tanrı konusunun seçimi, konunun dinî düşünce açısından öneminden ileri gelmektedir. ?Niçin Mevlânâ? sorusuna gelince, birkaç neden öne çıkar. Kültürümüzdeki önemli yerine karşın, Mevlânâ?nın düşünce sistemi hakkındaki çalışmaların yetersizliği onun, tasavvufî düşünceyi şahsında örnekleyecek nitelikte bir düşünür olması bu özelliğiyle bağlantılı olarak, onun özelinde, kelâmî ve tasavvufî tanrı anlayışlarının karşılaştırılmak istenmesi.
İlgilenilen konunun temel meseleleri olması nedeniyle çalışmayı, ?Tanrı?nın varlığının ispatı ve sıfatları bölümleriyle sınırladım. İlk bölümde, önce İslâm düşüncesinde, sonra Mevlânâ?da Tanrı?nın varlığının ispatına yer verdim. Bu bölümü, Mevlânâ?nın kullanımını esas alarak ?dinî tecrübe delili, hudûs delili, gaye ve nizam delili, imkân delili alt başlıklarına ayırdım. İkinci bölüme, ilâhî sıfatlar meselesinin tarihçesi ile başladım, ardından Mevlânâ?da ilâhî sıfatları işledim. Sıfatları, geç dönemde oluşan ?Nefsî Sıfat, Selbî Sıfatlar, Subûtî Sıfatlar, Fiilî Sıfatlar ve Haberî Sıfatlar başlıklarıyla beş grupta inceledim. Ayrıca, ?nedensellik, kötülük problemi, vahdet-i vücûd, Allah?ın tikelleri bilip-bilmemesi, insan özgürlüğü gibi içerikle ilgili bazı klasik tartışmalara da yer verdim.
Mevlânâ?nın görüşlerini incelerken tüm eserlerini kullan-dım. Mesnevî?nin Mehmet Kanar; Dîvân-ı Kebîr ve Mektûbât?ın Abdülbaki Gölpınarlı; Fîhi Mâ Fîh?in Cemal Aydın ve Mecâlis-i Seb?a?nın Hicabi Kırlangıç tarafından yapılan çevirilerini tercih ettim. Mesnevî alıntılarına, kullanılan çeviride yer verilmeyen beyit numaralarını ekledim.
Düşünürün görüşlerini doğru yansıtabilmek ve anlaşılır-lığı artırmak için eserlerinden çok sayıda doğrudan alıntı yaptım. Kitap hacmini gereksiz artırmamak için metin içindeki beyitleri küçük imla uyarlamalarıyla düz yazı şeklinde gösterdim. Aynı nedenle, dipnotlarda Mevlânâ?dan yapılan atıfları eserlerinin ismiyle başlattım ve tüm kaynakların ayrıntılı künyesine sadece kaynakçada yer verdim.
Yer, şahıs adlarında ve kavramlarda TDV İslâm Ansiklopedisi?nin yazım tercihlerine uydum. Dipnotlarda ve kaynakçada, küçük istisnalarla birlikte, İslâm Araştırmaları Merkezi?nin yöntemini kullandım.
Kitabın sadece konunun uzmanlarına hitap etmemesi için, güncel bir dil kullanmaya ve bazı terimlere uygun Türkçe karşılıklar vermeye çalıştım. Fakat sadelik adına anlaşılmazlığa yol açmamak için klasik terminolojiden de vazgeçmedim.
Mevlânâ, 6 Rebiülevvel 604/30 Eylül 1207?de, günümüz-de Afganistan sınırları içerisinde yer alan Belh?te dünyayagelmiştir.Asıl adı Muhammed Celâleddin?dir. Babası, ?Sultânü?l-Ulema lakaplı Bahâeddin Veled?dir (ö. 628/1231). Ona, babası tarafından ?Hüdâvendigâr, ders okutma faaliyetinden dolayı ?Mevlânâ ve Anadolu?da yaşadığı için ?Rûmî lakapları verilmiştir.