Millet ile Sovyet Arasında_{1917 Ekim Devriminde Rusya Türklerinin Varoluş Mücadelesi}

Birinci Dünya Savaşı milyonlarca insanın kaybına, savaşa katılan ülkelerin muazzam ekonomik zararlarına neden olmuştur. Avrasya coğrafyasında yeni bağımsız ülkeler ortaya çıkmış, Çarlık Rusyası ile Osmanlı Devletinde siyasi rejimler değişmiştir. Rusyada Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Osmanlı Devletinin yerine Türkiye Cumhuriyeti ortaya çıkmıştır.
Rusyadaki Türkler 1917 Ekim Devriminin yarattığı fırsattan yararlanmak istemişler, farklı bölgelerde bağımsızlık veya özerklik peşinde koşmuşlardır. Ancak bazıları ise halklarının kurtuluşunu Bolşeviklerle işbirliğinde görmüşlerdir. Bolşevikler 1922de iç savaştan galip çıkınca onlara karşı olan Türk siyasetçi ve aydınları yok etmişlerdir. Kendileri ile işbirliği yapanların çoğunluğu ise 1930lu yıllarda Stalinin temizliklerine kurban gitmiştir.
Türk sosyalistleri azınlık olarak yaşadıkları dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip Rusyada kendi halklarına en azından bir özerklik kazandırmaya çalışmışlardı. Leninin tanıdığı özerklik ise yetersiz kalmıştı. Bunu fark ederek mücadelelerini sürdüren Sultan Galiev, Neriman Nerimanov, Turar Rıskulov gibi liderler milliyetçi komünizm formülüne sarılmışlarsa da başarılı olamamışlardır.
Neticede Mustafa Suphinin Türkiye için hayal ettiği sosyalist rejim yerleşmemiş, Rusyadaki Türk Bolşeviklerinin Rusya için hayal ettikleri azınlık haklarının korunduğu bir sosyalist rejim de gerçekleşmemiştir.