Osmanlı Dönemi'nde Romence Basın_(1829-1912)

Osmanlı coğrafyasında, tüm Balkan halklarının ulusçuluk çağında ortaya çıkan Romen basını, iki farklı çizgiden ilerlemiştir: İlki; Tuna'nın kuzeyinde olan Eflâk ve Boğdan prensliklerinde yaşayan Romenlerin basın hareketleridir. İkincisi; Tuna'nın güneyinde, Osmanlı'nın Manastır ve Selanik vilâyetlerinde bulunan Aromenlerin, gazete ve dergi neşretmesiyle ortaya çıkan güney çizgisidir. İki gelişim çizgisinden oluşan ve Balkan ulusları arasında, ana dilde süreli yayın çıkarma konusunda öncülük etmiş bu Romen gazeteciliği, Osmanlı coğrafyasında bir ilktir.
Osmanlı Dönemi'nde Romence Basın (1829-1912) isimli bu kitapta, XIX. yüzyılda Osmanlı Dönemi'nde, Tuna'nın iki kıyısında yaşayan Romenlerin ulusal basın hareketleri incelenmiştir. Basın, Romen prensliklerinin bağımsızlık yolunda, özenle kullandıkları en etkili araçlarından biri olmuştur. Bu yolun başında Curierul românesc (1829) ve Albina Româneasc? (1829) gazeteleriyle Romen ulusal gazeteciliğinin temelleri atılmıştır. Tuna'nın kuzeyinde yaşamış Romenler, ülkenin bağımsızlığı için savaşırken; güneydekiler, Osmanlı Devleti sınırları içerisinde, basın aracılığıyla, Aromenlerin bağımsız bir etnik bilinci geliştirmesi, sivil ve sosyal modern bir zihniyet oluşturması için çabalamışlardır. Manastır ve Selanik vilayetlerinde yayına başlayan Fr??il'ia (1901), Lumina (1903), Deşteptarea (1908), Lumina (1909), Dreptatea (1911) ve Flambura (1912), Romence ve Romencenin Aromence lehçesinde okurlarına hitap etmiştir.
Yaklaşık 500 yıl Osmanlı hâkimiyetinde yaşamış Romen ulusunun basın hareketlerini aydınlatan kapsamlı bir Türkçe çalışma, henüz bulunmamaktadır. Bir tez çalışması sonucunda ortaya çıkan, Osmanlı Dönemi'nde Romence Basın (1829-1912) adlı bu kitabın, Osmanlı dönemi basın tarihi üzerine sürdürülen araştırmalara yeni istikametler açıp, katkı sağlamasını umuyoruz.
Yrd. Doç. Dr. Olga Untila Kaplan