Osmanlı İslam Tasavvuru

Osmanlı tecrübesi İslam medeniyetinin kemal devri ve Müslümanlığın olgunluk noktasıdır. İslâmlaşma sürecinden başlayarak vücûd bulan Müslümanlık tarzını, İslâm'm ta kendisi olarak gören Osmanlılar; Hanefî-Mâtüridî geleneğin açtığı zeminde harekete geçerler. Gazzâlî başta olmak üzere Râzî, İbnü'l-Arabî, Mevlânâ, Yûnus Emre, İbn Haldun, Teftâzânî ve Cürcânî etrafında yeni baştan teşekkül etmenin imkânlarını yoklarlar. Mevcut geleneği tazeleyerek bir ileri aşamaya taşıyan bir usûl çerçevesinde yol alırlar. Gerisin geriye dönerek ileriye doğru akarlar. Zaman zaman terazi kırılıp şirâze kopsa da onlar, aklî olmayı esaslı bir vasıf hâle getirirken hissî bir noktaya doğru gitmekten de çekinmezler. Mücerret manzumeler bütünü olarak kalıp hissiyata dönüşemeyen fikrin hayata tasarruf edemeyeceğini çok iyi bilirler. Onlara göre nübüvvet nasıl Hazret-i Muhammedi'de hitâma ve kemâle erdi ise milletler de Osmanlı ile hitâma ve kemâle ermiştir. Elinizdeki çalışma inanç sisteminden hareketle Osmanlı dünya görüşünün veya dînî düşüncesinin mâhiyetini ortaya koyma yolunda atılan mütevazi bir adımdır.