Osmanlı Modernleşmesinde İngiliz Etkisi

Bu eserde Osmanlı, İngiliz ve Fransız arşiv kaynaklarından yararlanılarak Osmanlı diplomasi ve modernleşme tarihinin en önemli safhalarından biri inceleniyor. İngiliz devlet adamı ve diplomatlarının, Osmanlı reformlarını yönlendirmek amacıyla 1833-1841 yılları arasında ne gibi faaliyetlerde bulunduğu ve bu girişimlerin Osmanlı modernleşmesinin hangi alanlarında, ne derece etkili olduğu diplomasi ve reform ekseni içinde analiz ediliyor. Kitapta, İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Palmerston ve İngiliz Elçisi Lord Ponsonby'nin Osmanlı Devleti'nin güçlendirilmesi çerçevesinde Osmanlı yöneticilerini reformlara teşvik etme çabaları ve Rusya, Mısır Valisi M. Ali Paşa gibi bu süreci olumsuz yönde etkilemeye çalışan unsurlara karşı yürüttükleri mücadele ayrıntılarıyla gösteriliyor. Lord Palmerston ve Lord Ponsonby'nin reform anlayışları arasındaki farklılığın ortaya çıkarttığı bir çatışmanın da söz konusu olduğu bir ortamda, II. Mahmud, Abdülmecid ve bazı Osmanlı yöneticilerinin dış müdahalelere karşı takındıkları tavır ve yaşadıkları ikilem onların Osmanlı modernleşmesini yabancı etkilerden uzak ve Osmanlı Devleti çıkarları doğrultusunda gerçekleştirme çabası içinde olduklarını gösteriyor. Çalışmada, Avrupa'dan getirtilen yabancı uzmanlar, Londra'ya gönderilen öğrenciler, İngiltere'den teknoloji transferi gibi Osmanlı modernleşmesiyle ilgili önemli gelişmelerin ayrıntılarına da yer veriliyor. Tüm bu verilerin toplamıysa, Lord Palmerston'un 1833'te hazırladığı reform programının Mustafa Reşid Paşa tarafından 1839'tan itibaren Tanzimat Fermanı'na yani Osmanlı modernleşmesinin yeni yol haritasına dönüşmesi sürecini gözler önüne seriyor. Ahmet Dönmez, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Tarih Bölümü'nde öğretim üyesi.