Siverekli M. Nurettin Bey Hayatı ve Yemen Layihası

Önsöz

Yemen, tarihi olarak, çok renkli ve zengin bir geçmişe sahiptir. Bu tarihi arka plan, Yemenin hem kültürel hem de coğrafi açıdan, her dönemde önemini artırmıştır. Özellikle de sömürge faaliyetlerinin arttığı bir dönemde stratejik önemi ortaya çıkmıştır.

Yemen, İslamiyetin o bölgede gelişmesinden sonra çeşitli devletlerin idaresine geçmiştir. Daha sonra da kademeli bir fetih hareketi ile Osmanlı İdaresine bağlanmıştır. Osmanlı idaresine geçtikten sonra Yemen, Devletin güney politikasını oluşturmuş bir bölgedir. Osmanlı Devleti ise atadığı idarecilerle ve zaman zaman da yerel idarecilerle bu bölgeyi elde tutmaya çalışmıştır.

19. yüzyıla gelindiğinde sömürgeci güçlerin bölgeye olan ilgisi artınca, Osmanlı Devleti de şüphesiz bu ilginin dışında kalmamıştır. Bölgeye yönelik çeşitli girişimler ön plana çıkmaya başlamıştır. Çeşitli askeri müdahalelerin yanında, araştırma komisyonları kurulmuş ve bu komisyonlar bölgeye gönderilmiştir.

Elimizdeki çalışmanın ana konusunu, bu komisyonların araştırmalarına dayanarak yazılan Yemen layihası oluşturmaktadır. Layiha günümüz anlamıyla bir rapor nitelenebilir. Bu rapor Mehmet Nurettin Bey tarafından kaleme alınmıştır.

Layihayı günümüz alfabesine çevirmenin yanı sıra konumuzu zenginleştirmek ve anlaşılır kılmak için kısa bir Yemen Tarihine değinmeyi yerinde bulduk. Giriş kısmı başlığı altında Arabistan Yarımadasının ve Yemenin coğrafi durumunu verdik. Peşi sıra Yemenin stratejik konumu ve önemi üzerinde birkaç husus belirttik. İlkçağlardan Osmanlı Devleti idaresine kadar, tarihi geçmişi hakkında da bilgilerin verilmesinin, okuyucuyu layihaya direk bir giriş yapmaktansa, okuyucunun zihninde bir altyapı oluşturarak başlamanın daha faydalı kanaati bizde yaygındır.

Yukarıda bahsettiğimiz bilgilerden sonra eserin yazarı olan Mehmet Nurettin Bey hakkında bilgilere ulaşmak için İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivinde çeşitli dönemlerde araştırmalar yaptık. Babasının görevi nedeniyle Mekkede dünyaya gelen M. Nurettin Bey, çok renkli bir kişiliğe sahiptir. Devletin birçok kademesinde ve çeşitli yerlerinde görev yapmıştır. Siverekten bir dönem milletvekili olmuştur. Ülkenin geleceği ve devletin gidişatı hakkında çeşitli çalışmalarını, Meclis çatısı altında yürütmüştür. Duyarlı ve çalışkan bir kişiliğe sahip olması nedeniyle günümüzdeki birçok milletvekiline, yaptığı çalışmaları ile örnek ve önder oluşturacak karaktere sahiptir. Emekli olduktan sonra ticarete atılmıştır.

Çalışmamın giriş kısmına ve birinci bölümüne, yukarıda değindik. İkinci bölüm Yemen Layihasının günümüz harflerine çevirisinden oluşmaktadır. Bu bölümdeki başlıklar layihanın orijinaline dayanılarak verilmiştir. Üçüncü bölüm ise tarafımızdan layiha hakkında yapılan değerlendirme ile son bulmaktadır. Çalışmamıza Nurettin Beyin hayatı ve Yemen hakkında çeşitli kaynakları bulabileceğimiz kaynakça ekledik. Zenginlik ve kolaylık açısından dizin ve ekler kısmı bırakmayı da uygun bulduk.