Sosyologca Kitapları-2: XIX.Yüzyıl İstanbulu (Bir İngiliz Seyyahın İzlenimleri)

Genç sosyolog Elif Süreyya Genç, kitabında, İngiliz seyyah Charles Whiteın şimdiye dek ihmal edilmiş olan üç ciltlik kapsamlı İstanbul seyahatnamesindeki bilgileri yeniden gün ışığına çıkarıyor ve geniş bir çerçevede değerlendiriyor. On dokuzuncu yüzyıl öncesindeki Batılı seyyahların metinleri daha ziyade ülke yönetimi hakkındadır. Buna karşılık, İngiliz seyyah Whiteın İstanbulun sosyal hayatını ele alan bu kitabı, on dokuzuncu yüzyılda Batılılar açısından Türkiyede günlük yaşamın nasıl işlediğini anlamanın ve açıklamanın önemli hale geldiğini göstermektedir. Osmanlının on dokuzuncu yüzyıldaki gündelik yaşamı hakkında önemli bilgiler vermesine rağmen, Whiteın kitabının bu konuda sonradan yapılan çalışmalarda kaynak olarak pek fazla kullanılmadığı görülmektedir. Halbuki ilk kez 1845te yayınlanan bu eser, o zamanlar bir yıl içinde ikinci baskıyı yapacak kadar ilgi çekmiştir. Hatta İngilterede ilk yayınlanmasından kısa bir süre sonra Almancaya da tercüme edilmiştir. Kitabın esas malzemesi İstanbulda gündelik yaşamın örgütlenme biçimini yansıtan esnaf ilişkileri ve çarşı-pazar hayatıdır. Bu açıdan kitap kendi konusunda ilk kitaplardan biridir. White, üç ciltlik eserinin samimi ve zahmetli bir çalışmanın ürünü olduğunu; kitabını yazarken kendisinin dikkatli gözlemlerinin ve muhakemesinin yanı sıra en iyi yerel otorite dediği, bilgili ve iyi eğitimli Türklerin, doğruyu söylediklerinden emin olduğu reayanın ve Frenk ahalinin sözlü ve yazılı ifadelerinden de faydalandığını belirtmektedir. İngiliz elçiliğinin bigi kaynaklarından da faydalandığı görülmektedir. İstanbulun on dokuzuncu yüzyıldaki gündelik yaşamı hakkında detaylı gözlemler içeren bu seyahatname, aynı zamanda İngilizlerin Osmanlı politikasını anlamak için de son derece önemli bir kaynaktır