Sürekli Borç İlişkilerinin Haklı Sebeple Feshi

Bu çalışma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk doktora programı çerçevesinde hazırlanmış ve 15.06.2011 tarihinde Prof. Dr. Erden Kuntalp, Prof. Dr. Lâle Sirmen, Prof. Dr. Osman Berat Gürzumar, Prof. Dr. Vedat Buz ve Prof. Dr. Çiğdem Kırcadan oluşan jüri önünde savunularak oybirliği ile kabul edilmiştir. Tez çalışmasının devam ettiği süreçte 818 sayılı Borçlar Kanunu yürürlükte olmasına rağmen, tasarı halinde olan yeni Türk Borçlar Kanunu düzenlemelerinden, sürekli borç ilişkilerine yönelik bazı yeni hükümlerin öngörüldüğü anlaşılmaktaydı. Bu nedenle tezin yazım sürecinde hem 818 sayılı Borçlar Kanunu düzenlemeleri, hem de tasarıda yer alan düzenlemeler ele alındı. Ancak tezin tamamlanmasına yakın bir zamanda 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu kabul edildiğinden, tasarı halindeki düzenlemelerin yerini, yeni Türk Borçlar Kanununda getirilen hükümler aldı. Böylece, hem 818 sayılı Borçlar Kanununun, hem de 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanununun ilgili hükümlerinin bir arada değerlendirilmesi fırsatı bulunmuş oldu. Bu tezin hazırlanması sırasında pek çok kişinin katkısı ve yardımı olmuştur. Bu çerçevede öncelikle tezimi defalarca okuyarak değerli eleştirilerde bulunan, benimle pek çok sorunu bıkmadan tartışan ve benim düşüncelerime her zaman saygı duyan tez danışmanım, değerli hocam Prof. Dr. Vedat Buza teşekkür etmek isterim. Aynı şekilde inanılmaz yoğunluğunun arasında tezimle ilgili sorularıma her zaman vakit ayıran, asistanı olmaktan onur duyduğum hocam, Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanı Prof. Dr. Osman Berat Gürzumara da teşekkür ederim. Ayrıca sayın hocam Prof. Dr. Lâle Sirmen, her zaman gösterdiği ilginin yanısıra, tezime vakit ayırarak değerli eleştirilerde buVI lunduğundan, kendisine de teşekkürlerimi sunarım. Yine tez jürimde bulunan sayın Prof. Dr. Çiğdem Kırca ile tezimin yazım sürecinde bana destek veren hocalarım Prof. Dr. Ali Erten ve Doç. Dr. Murat Atalıya da teşekkür ederim. Son olarak beni medeni hukuk alanında çalışmaya teşvik eden, yaklaşık altı yıldır asistanı olduğum, üzerimdeki emeklerini asla ödeyemeyeceğim saygıdeğer hocam Prof. Dr. Erden Kuntalpe teşekkür borçluyum. Kendisi tezimin yazım sürecinde çok değerli katkılarda bulunmuş, her zaman olduğu gibi desteğini esirgememiştir. Değerli hocalarımın yanısıra, tezimle ilgili çeşitli konularda fikir alışverişi yaptığımız, ceza hukukçusu olduğu halde, özel hukuk alanında da her konuda tartışabildiğim sevgili oda arkadaşım Haluk Toroslu başta olmak üzere, Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesindeki tüm çalışma arkadaşlarıma da teşekkür ederim. Doktora tezimin ortaya çıkmasında, ailemin desteği elbette gözardı edilemez. Bana her zaman destek olarak bugünlere gelmemi sağlayan, eğitim hayatımı her şeyin önünde tutan annem Serhat Sumru Altınok ve babam Mehmet Altınok ile sevgi ve desteğiyle her zaman yanımda olan kardeşim Sevgi Altınoka da sonsuz teşekkürler... Ve nihayet, tezimin yazım sürecinde beni yalnız bırakmayan, manevi desteğini her zaman hissettiren eşim Ahmet Salih Ormancı, pek çok konuda özveride bulunarak bu süreci benimle paylaştığı için, tezimin ortaya çıkmasında en büyük teşekkürü kendisine borçluyum... Dr. Pınar Altınok Ormancı Ankara, Ağustos 2011 ÖZET Bu çalışmanın konusunu, sürekli borç ilişkilerinin haklı sebeple feshi oluşturmaktadır. Konunun seçilmesindeki temel etken, sürekli borç ilişkisinin oldukça önemli özellikler göstermesine rağmen, Borçlar Kanununda özel olarak düzenlenmemiş olmasıdır. Söz konusu çalışma, üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde sürekli borç ilişkisi kavramı incelenerek, bu kavramı tanımlamada başvurulan kıstaslar ve borç ilişkilerinin zamanla olan ilişkilerine göre yapılan sınıflandırmalar ele alınmış; daha sonra çeşitli sözleşme tipleri, zamanla olan ilişkileri açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde, sürekli borç ilişkilerinin sona ermesi genel olarak incelendikten sonra, haklı sebeple feshin tüm sona erme sebepleri içindeki yerine değinilmiştir. Bu çerçevede haklı sebeple feshin, tüm sürekli borç ilişkilerinde geçerli genel bir ilke olarak kabul edilmesi gerektiği ve bu ilkenin hukuki dayanağı üzerinde durulmuştur. Ayrıca haklı sebep kavramı, haklı sebebin belirli bir ağırlık taşıması gerekliliği, kusurun haklı sebep üzerindeki etkisi ve sebebin ortaya çıktığı an da kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bunun dışında, haklı sebeple fesih ile borç ilikisini sona erdiren diğer sebepler arasındaki ilişkiye de değinilmiştir. Son bölümde, haklı sebeple feshin sonuçları incelenmiştir. Bu kapsamda feshin temelinde haklı bir sebebin mevcut olup olmamasına göre, feshin sonuçları ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu bölümde son olarak tazminat yükümlülüğü ele alınmış, haklı sebebin mevcudiyeti halinde bu sebebin sözleşme ihlalinden kaynaklanıp kaynaklanmamasına göre tazminat gerekliliği ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Çalışmamız, varılan sonuçların yer aldığı sonuç bölümüyle tamamlanmıştır. RÃSUMà Ce travail de thèse analyse la résiliation pour justes motifs des contrats de durée. A lorigine de cette thèse se trouve essentiellement labsence, dans le Code des Obligations, des dispositions spécifiques aux contrats de durée, malgré les caractéristiques particuliers de ces contrats et limportante place quils occupent dans les relations quotidiennes. Le travail est composé de trois chapitres. Dans le premier chapitre, sont examinés la notion de contrat de durée, les critères qui sont pris en compte dans la définition de cette notion ainsi que la classification des contrats concernés selon leur relation au temps. Le deuxième chapitre est tout dabord consacré à une étude générale du régime de la fin des contrats de durée. Ensuite, la place de la résiliation pour justes motifs parmi les motifs qui peuvent mettre fin aux contrats est analysée. Dans ce contexte, est accentuée la nécessité dadmettre la résiliation pour justes motifs comme un principe général valable pour tous les contrats de durée et est étudié le fondement juridique de ce principe. En outre, la notion de juste motif, lexigence de gravité quun tel motif doit porter, linfluence