Temeşvarlı Osman Ağa "Bir Osmanlı Türk Sipahisi ve Esirlik Hayatı"

Coşman Ağa, eski kültürümüzün bugüne kadar sıkça ve doğrudan doğruya tanıma fırsatı bulamadığımız değişik bir isimdir. O, 17. yy.'ın ikinci ve 18. yy'ın ilk yarılarında yaşamış bir Rumeli Türk'üdür. Temeşvar'da bir asker oğlu olarak dünyaya gelmiş, kendisi de genç yaşlarda orduya katılmış ve bir sınır boyu süvarisi olarak görev yaparken 1687/88 (H. 1099)'de Lipova kalesinde Avusturyalılara esir düşmüştür.Osman Ağanın esirliği aşağı yukarı on iki yıl sürer. Bu sürenin beş yıl kadarını, kimi zaman zindanlarda, kimi zaman da efendilerinin hizmetinde, onların görev durumları dolayısıyla zamanın Avusturya imparatorluğunun çeşitli bölgelerinde dolaşarak geçirir. Geri kalan yedi yılı ise, yine efendisinin hizmetinde yaptığı bazı kısa seyahatlar hariç, Viyana'da geçer. Sonunda bu esirlikten, alabildiğine tehlikelerle dolu bir kaçışla kurtulur.Kurtuluşundan hemen sonra memleketi Temeşvar'a gelen Osman Ağa, yine eski görevine alınır. Bir yandan da resmî olarak tercümanlık görevi yapmaya başlar. Ancak, doğup büyüdüğü ve hayatını sürdürdüğü bu yerlerin, geride acı ve ıstıraplar bırakarak tek tek elden çıkması üzerine, sonunda istanbul'a göç etmek zorunda kalır. Tophane semtine yerleşerek geri kalan ömrünü orada geçirmeye devam eder.Osman Ağanın 1724 yılında istanbul'da tamamladığı bu hayat hikâyesi, bugün, 124 yapraklık bir kitap halinde Londra'da British Museum Nr: MS Or. 3213'de bulunmaktadır. Bu kitap Osman Ağanın kendi el yazısıyladır; bugünkü bilgilerimize göre bir başka nüshası da yoktur. Kitabın yurt dışına çıkışı, tanınmış Avusturyalı şarkiyatçı ve diplomat A. Kremerd vasıtasıyla, 19. yy.'ın ikinci yarısında olmuştur. Kitabın, bizzat yazarı tarafından verilmiş herhangi bir orijinal adı veya başlığı yoktur.Osman Ağada bizi zaten öncelikle bağlayan iki önemli nokta vardı. Bunlardan biri. eserin tarihsel ve kültürel bir belge olmasından daha önce ve temelde, bir edebi ürün olması, böylece onun dil ve anlatım yönünün vazgeçilmez bir önem taşıması: ikincisi de, Osman Ağanın eserinde kullanmış olduğu diliyle, çağının sanat ve kültür çevresi içerisinde değişik bir kişiliği yansıtması idi. Bu nedenlerle, Osman Ağayı günümüz Türkçesine aktarırken kendimizi hiç serbest hissetmedik. Bir yandan onu bugüne yaklaştırırken, diğer yandan da günümüz okuyucusunu, fazla yormadan ona yaklaştırmanın, böylece, mümkün olduğu kadar onu kendi çağı ve kişiliği içerisinde verebilmenin yollarını araştırdık.