Toplum ve Adaletli Yaşam

TOPLUM VE ADALETLİ YAŞAM



Prof. Dr. Vecdi ARAL



GİRİŞ

ADALETLİ YAŞAM VE HUKUK

Yaşam ve toplum 1

Toplum ve adalet 3

Adalet ve hukuk 6

Hukuk ve insan 8



BİRİNCİ BÖLÜM

HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİ



Birinci Kesim

HUKUK ve DÜZEN



Hukukun İdeal Düzeni 13

Hukuk Kuralı ve Doğa Yasası 14

Hukuk Düzeninin Biçimselliği ve Biçimciliği 16

Hukuk Düzeninin Yararları 17

Barış 17

Güvenlik 18

Eşitlik 19

Özgürlük 19

Düzenin zorlayıcılığı ve yaptırım 21

Buyruk ve zorlama 21

Zorlama aracı, yaptırım 22

Yaptırımın tarihsel gelişimi 22



İkinci Kesim

HUKUK VE TOPLUMSAL YAŞAM



Hukukun Toplumsal Yaşama Bağlılığı 25

Toplumdan Gelen İhtiyaçlar 25

İnsan Tabiatı 25

Ekonomik İhtiyaçlar 27

Toplumdaki güç (kuvvet) ilişkileri 27

Örf ve Adetler 27



Üçüncü Kesim

HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİNİ BELİRLEYEN ETKENLER



Düzenin Kaynağı, akıl 31

Aklın büyük önemi 31

Aklın öneminin abartılması 33

Pratik amaç ve toplumsal gerçeklik 35

Toplumsal gerçekliğin rolü 35

Gerçekçiliğin aşırılığı 36

Gerçekliğin değişebilir ve değiştirilebilirliği 38



İKİNCİ BÖLÜM

HUKUKUN KÜLTÜREL İŞLEVİ



Birinci Kesim

DEĞER OLARAK ADALET



Hukuk ve değer 43

Değerlendirmeler olarak hukuk 43

Hukukî değerlendirmelerin ölçüsü olarak adalet 45

Hukukun değerlendirilmesinde adalet 47

Değerlerin ne ve nasıl bir şey olduğu 48

Değerlerin niteliği ve varlık biçimi 48

Değerlerin gerçeklikten ayrılığı ve onunla ilişkisi 52

Değerlerin bilgisi 54

Değerler nasıl bilinir? 54

Değer yargılarının kanıtlanamazlığı 57

Değerlerin geçerliği 60

Sorun nedir? 60

Değer Rölativizminin eleştirilmesi 61

Çelişki 61

Yenilgi 64

Olaylara ters düşme 65

Değerlerin nesnelliğinin temellendirilmesi 66

Fenomenolojik açıdan 66

Ontolojik açıdan (insan ve tin) 68

Kültür felsefesi açısından 73

Değer yaşamında görüş ayrılıktan nereden geliyor? 73

Değişik değerlendirilen şeyin, görünüşte aynılığı 73

Değer simgesinin anlamının değişik olması 74

Kültür ve toplumsal koşulların değişikliği 74

Duygu yönünden bireylerin değişik oluşu 74

Değerlendirilen şeyin nitelikçe karmaşıklığı 75

Deyimleme güçlüğü 75

Sonuç 76

Değerlerin insanın bireysel ve toplumsal yaşamındaki önemi 78

Bireysel yaşamın anlamı 78

Değerlerin toplum bakımından önemi 86

Kültür ve Toplum 86

Kültürde trajedi 87



İkinci Kesim

AHLÂKİ DEĞER OLARAK ADALET



Hukuk ve ahlâk 95

Hukukun bağlayacılığının nereden geldiği 95

Adaletin ahlâki değer oluşu 96

Ahlâkın ne olduğu 98

Yetersiz görüşler 98

Egoizm 98

Hedonizm ve Evdemonizm 99

Ütilitarizm 102

Naturalizm 104

Yetkinlik ahlâkı (Perfeksiyonizm) 104

Kültür ahlâkı 106

Formal ahlak 107

Kişilikçi değer ahlakı 110

Ahlâkı olanın bağımsız değer özelliği 110

«Ahlaken iyi»nin niteliği 112

Ahlâki değerler ve insan kişiliği 114

Vicdan 114

Erdem 117

Ahlâki değerler tablosu 120

Genel olarak 120

Saygı 121

Alçak gönüllülük 121

Sevgi 123

Başlıca üç grup ahlâki değerler 126

Genel olarak 126

Ben'le ilgili değerler 126

Doğruluk 126

Kendine sadakat 126

Açık kalplilik 126

Ölçülü olmak 127

Saflık 127

Dürüstlük 129

Adalet 129

İyilik sever olmak 131

Barış severlik 131

Eşya ve olaylarla ilgili değerler 132

Cesaret 132

Sabır 133

Diğer ahlâki değerler 134

İrade özgürlüğü 134

Anlamı 135

Önemi 135

Varolduğu 138

Determinizmin çelişkisi 138

Özgürlük bilinci 139

Ahlâki kavramların açıklanabilmesi 141

Ödev oluşu 144

İrade özgürlüğü ile nedensellik ilkesi arasındaki çatışkının çözümü 154

Sonuç 156



Üçüncü Kesim

HUKUKİ DEĞER OLARAK ADALET



Nesnel ve yasa üstü adalet 161

Nesnel adaletin öznel adaletten ayrımı 161

Yasa üstü adaletin yasal adaletten ayrımı 162

Nesnel, yasa üstü adaletin hukukun idesi ve ideali oluşu 162

Hukuk idesinin hukuku ahlâktan ayırması 164

Amaçlarının ayrılığı 164

Bundan çıkan sonuçlar 166

Hukukun dışa, ahlâkın içe dönüklüğü 166

Hukukun heteronom, ahlâkın otonom oluşu 173

Adaletin değişik türleri 185

Adalet ve eşitlik 185

Denlekştirici adalet 186

Dağıtıcı adalet 187

Hakkaniyet 190

Toplumsal adalet 193



ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HUKUKTA ADALETİN GERÇEKLEŞMESİ

Birinci Kesim

DOĞAL HUKUK



Doğal hukukun çıkış nedenleri 195

Hukukun işlevlerindeki çatışkı ve adaletin üstünlüğü 195

Adaletin biçimselliği ve doğrudan uygulanamayışı 196

Tarihçi hukuk görüşü karşısında doğal hukuk 198

Doğal hukukun niteliği 198

Doğal hukuk anlayışının Tarihçi Hukuk Görüşünden ayrılığı 200

Doğal hukukun zorunluluğu 201

Karşıt Görüş 201

Karşıt görüşün yanılgısı 203

Amprik Pozitivizme karşı söylenebilecekler 205

Doğal hukuk düşüncesini zorunlu kılan nedenler 215

Pozitivizmin görünüşte yengisi 215

Pratik zorunluluk 216

Metafizik zorunluluk 219



İkinci Kesim

KABULE DEĞER DOĞAL HUKUK İLKELERİ



Düzenin önemi ve yetersizliği 221

Doğal hukuk ilkelerinin insanla ilgili oluşu 222

Bir doğal hukuk ilkesi olarak özgürlük ilkesi 223

Düşünce özgürlüğü 223

Vicdan özgürlüğü 227

Sonuç 237

Barış ilkesi 240

Eşitlik ilkesi 242

Güvenlik ilkesi 243

Hukuk güvenliği 243

Hukuk devleti 248

Sosyal güvenlik önlemleri 249

BİBLİYOGRAFYA 253