Vasık Divanı

Bu çalışma ile kaynaklarda sadece ailesi hakkında bilgi verilen XVIII. yüzyıl divan şairi Vâsık'ın biyografisi, şiir anlayışı ve divan edebiyatı şairleri içindeki konumu elimizdeki tek eseri olan Divanı'ndaki şiirlerinden hareketle ilk kez ortaya konulmuşur. Aristokrat bir ailenin çocuğu olan İlâhizâde Mehmet Emin Vâsık (öl. 1751/52), anne tarafından, Bursa'nın önde gelen ailelerinden biri olan İlâhizâdelere mensuptur. Babası ise Bağdat kadılığı da yapmış İstanbullu Yusuf Efendi'dir. Böyle bir ailede iyi eğitim alarak yetişen Vâsık, ömrünün çoğunu Şam, Halep ve Mekke gibi şehirlerde müderrislikle geçirmiş, Halep'te vezir, vali, paşa gibi bürokratlardan makamlar talep etmiştir. Vâsık'ın taleplerine ulaşıp ulaşmadığı belli değildir. Ancak bu şehirde mutlu günlerinin yanında hüzünlü günler de yaşamıştır. Çıkan karışıklıklar sırasında Lahza'da ve Halep'te malı yağmalanmıştır. Vâsık, kendisine, başta oğlu Re'fet olmak üzere aile ve arkadaş çevresinden oluşan bir edebi muhit bulmuş, bu muhitin şairlerine nazireler yazmış ve onlardan nazireler istemiştir. Böylece XVIII. yy. Halep'inin edebî ve kültürel yaşamının önemli değerlerinden birisi olmuştur. Aynı zamanda hattat olan Vâsık, bizzat kaleme aldığı divanında şiirlerini şekillerine değil içeriklerine göre tertip etmiştir. Divan'ı hem içerik hem de şiirlerinin sıralanışı bakımından klâsik anlayışın dışındadır. Gazellerinde bir yandan Sebk-i Hindî'yi takip ederken diğer taraftan divan edebiyatının büyük şairlerinden Bâkî'nin bazı gazellerini hiçbir ipucu vermeden birkaç kelime değişikliğiyle kendisine mal etmiştir. Bunların sonucunda Vâsık, edebî yaşamında pek çok tarzda şiir yazmayı denemiştir.