Yusif Ziya Talibzade (Azerbaycan Türkçesiyle); 1877 - 1923_{1877 - 1923}

Kitabda sovet dönəmində adının düşmən qismində belə çəkilməsi qadaqan olunmuş dinşünas alim, içtimai siyasi xadim, təcüməçi, neçə neçə kitabın müəllifi, Qafqaz İslam Ordusunun zabiti Axund Yusif Ziya Talıbzadənin həyatı və fəaliyyəti kulturoloji yanaşmadan tədqiq olunur. İlk dəfə olaraq Y.Z.Talıbzadənin ictimai-siyasi və pedaqoji fəaliyyəti, ədəbi-bədii və kulturoloji yaradıcılığı dövrün mədəni prosesləri kontekstində araşdırılırmış, Azərbaycan, Türkiyə və Orta Asiyadakı türkçülük və islamçılıq hərəkatları fonunda təqdim edilmişdir. Y.Z.Talıbzadənin ittihadçılıq yönündəki fəaliyyətində Türkiyə ictimai-siyasi və mədəni mühitinin təsirləri araşdırılmışdır. Ədibin milli ideallar uğrundakı mübarizəsi dövrün mürəkkəb və ziddiyyətli hadisələri ilə vəhdətdə təhlil edilərkən onun H.Z.Tağıyev, N.Nərimanov, Ənvər Paşa kimi şəxsiyyətlərlə olan münasibətlərinə xüsusi önəm verilmişdir. (Kitapta Sovyet döneminde adının düşman olarak bile anılması yasak edilen din âlimi, sosyal - siyaset adamı, mütercim, birçok kitabın müellifi, Kafkas İslam Ordusunun subayı Ahund Yusuf Ziya Talipzade'nin hayatı ve faaliyeti kültürel bakış açısından inceleniyor. İlk defa olarak Y. Z. Talipzade'nin toplumsal-siyasal ve eğitsel faaliyeti, edebi-bedii ve kültürel yaratıcılığı (sanatçılığı) devrin kültürel süreçleri temelinde araştırılmış, Azerbaycan, Türkiye ve Türkistan'daki Türkçülük ve İslamcılık hareketleri arka planında sunulmuştur. Y. Z. Talipzade'nin İttihatçılık yönündeki faaliyetinde Türkiye toplumsal-siyasal ve kültürel çevresinin etkileri de araştırılmıştır. Edibin milli ülküler uğrundaki mücadelesi, devrin karmaşık ve birbiriyle çatışan olayları ile birlikte tahlil edilirken, onun H. Z. Tağıyev, N. Nerimanov, Enver Paşa gibi şahsiyetlerle olan ilişkilerine özel önem verilmiştir.)